İnsanın özgür olup olmadığı geçmişten günümüze kadar bir çok dinde tartışma konusu olarak var olagelmiş ve kesin olarak bir çözüme kavuşturulamamıştır.
Problemin temeli ezeli ve değişmez bilgisiyle Tanrı'nın, insanın fiilleri de dahil, olmuş ve olacak her şeyi bilmesi ve buna rağmen insanın hür sayılmaya çalışılmasının çelişkili olduğu üzerine kuruludur. Çünkü burada hem Tanrı'nın bilgisi ezeli ve değişmez, hem de sonradan olan bir varlık olarak insanın bu ilahi bilgiye rağmen yine de hür sayılması ve fiillerinden sorumlu olmasıdır.
Klasik Teizmin Probleme yaklaşımı şu şekildedir;
Tanrı, mutlak ve ezeli bilgisiyle olmuş ve olacak her şeyi önceden bilir, bilgisi her şeyi kuşatır, kendisine sorulmadan dünyaya getirilen, ırkını, ailesini ve anne babasını seçemeyen insan hürdür.
İslam kelamcıları ve Maturidi özelinde değerlendirecek olursak bu bir problem arz etmemektedir çünkü bu sorun "Cüz'i İrade" ile çözülmüştür. Dinde ahiret olgusu ve imtihan meselesi olduğu için kişi dünya hayatında özgür olmak durumundadır çünkü ölümden sonraki hesap ve ceza bunu gerektirir. Elbette ki insan özgürdür, fakat insanın özgürlüğü sınırsız değildir, özgürlük alanını belirleyen yine Allah'tır. Yani insanın ne yapıp ne yapmayacağını belirleyen Allah'tır ve insan Allah tarafından kendisine verilmiş olan özgürlük alanı dediğimiz "Cüz'i İrade" içerisinde hür ve özgürdür buradaki davranışlarından da bilfiil sorumludur. Eğer Cebriyye mezhebinin dediği gibi insanın iradesini devre dışı bırakırsak insan tamamen Allah'ın çizmiş olduğu kaderi yaşar ve kadere hiçbir dahili yoktur diye kabul edersek yukarıda da ifade ettiğimiz gibi ahiretteki hesabın bir anlamı kalmayacaktır. Fakat insanın sınırsız özgürlük alanına sahip olmadığı da unutulmamalıdır. İnsan fiillerinde, Maturidi'ye göre kul kendi fiilinin faili(öznesi)'dir, fiilin yaratıcısı değildir. Hakiki anlamda yaratma sıfatı Allah'a mahsus olup insan mecazen yaratır. Kul ister, fiile yönelir ve mutlak anlamda yaratan Allah'tır.
Kısaca diyebiliriz ki Maturidi'ye göre insan, Allah'ın çizmiş olduğu sınırlar dahilinde özgürdür ve irade sahibidir. Kul kendi fiilinin öznesi Allah ise fiilin asıl yaratıcısı, meydana getirenidir. Bundan dolayı da insan, kendi özgür alanı içinde sorumludur ve ahirette hesaba çekilecektir.
0 Yorumlar